W reklamach i na etykietach suplementów diety często spotykamy się z opisami deklarującymi określone działanie składników w nich zawartych, np. „Czosnek przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego”, „Suszone śliwki pomagają w prawidłowym funkcjonowaniu jelit”, „źródło kwasów tłuszczowych omega-3”. Są to tzw. oświadczenia zdrowotne i oświadczenia żywieniowe, a możliwość ich zastosowania reguluje rozporządzenie 1924/2006 z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności. Oświadczenia zdrowotne to nic innego jak komunikat, który stwierdza, sugeruje lub daje do zrozumienia, że istnieje związek pomiędzy kategorią żywności, daną żywnością lub jednym z jej składników a zdrowiem. Oświadczenie żywieniowe to z kolei komunikat, który stwierdza, sugeruje lub daje do zrozumienia, że dana żywność ma szczególne właściwości odżywcze ze względu np. na substancje, które zawiera.
Nie każde oświadczenie zdrowotne lub żywieniowe jest dopuszczalne w świetle wyżej powołanych przepisów. W praktyce, jeśli producent chce zamieścić na etykiecie takie oświadczenie, powinien zweryfikować, czy jest ono zawarte w załączniku do rozporządzenia 1924/2006, w załączniku do Rozporządzenie Komisji (UE) nr 432/2012 z dnia 16 maja 2012 r. ustanawiające wykaz dopuszczonych oświadczeń zdrowotnych dotyczących żywności, innych niż oświadczenia odnoszące się do zmniejszenia ryzyka choroby oraz rozwoju i zdrowia dzieci lub na liście tzw. oświadczeń „pending”.
Sprawa komplikuje się jeszcze bardziej, jeśli oświadczenie zostanie umieszczone nie w reklamie, kierowanej do konsumenta, ale w materiałach promocyjnych kierowanych do profesjonalistów, np. do lekarzy. Producenci często zadają sobie pytanie, czy w takich materiałach mogą sobie „pozwolić na więcej”.
Przekonał się o tym jeden z producentów suplementu diety z witaminą D. Zamieścił on bowiem w materiałach reklamowych, kierowanych imiennie do lekarzy, niedozwolone oświadczenia zdrowotne. Brzmiały one następująco: „Jak wykazały liczne badania, witamina D odgrywa znaczącą rolę w zapobieganiu wielu chorobom, jak np. atopowemu zapaleniu skóry, osteoporozie, cukrzycy i SM [stwardnienie rozsiane]. Według tych badań zbyt niski poziom witaminy D już w wieku dziecięcym jest odpowiedzialny za późniejsze wystąpienie obrazów klinicznych tych chorób” oraz „Szybkie zapobieganie niedoborom lub ich usuwanie (opisuje się niedobór witaminy D3 u 80% ludności w zimie)”.
Na gruncie powyższej sprawy Trybunał Sprawiedliwości musiał rozstrzygnąć, czy oświadczenia zdrowotne, kierowane do profesjonalistów, muszą spełniać takie same wymogi jak te, kierowane do konsumentów.
Trybunał przyjął następujące stanowisko:
- Wiedza naukowa specjalistów w dziedzinie ochrony zdrowia jest wyższa niż wiedza konsumenta. Jednakże nawet lekarze nie są w stanie nieustannie posiadać pełnej i aktualnej wiedzy naukowej, aby zweryfikować i ocenić każde oświadczenie żywieniowe lub zdrowotne.
- Jest możliwe, że nawet lekarz zostanie wprowadzony w błąd przez niezgodne z prawdą, mylące bądź fałszywe oświadczenia. Co więcej, taki lekarz może, w dobrej wierze, przekazywać błędne informacje swoim pacjentom czy konsumentom, z którymi ma kontakt. Uwzględnić należy ponadto szczególne zaufanie, jakim cieszą się specjaliści w dziedzinie ochrony zdrowia wśród pacjentów.
- Jeśli przyjąć, że oświadczenia zdrowotne kierowane do specjalistów mogłyby być kształtowane dowolnie, bez potwierdzenia dowodami naukowymi i bez uwzględnienia wymogów z rozporządzenia nr 1924/2006, to mogłoby to doprowadzić do świadomego łamania przepisów prawa przez producentów suplementów diety, którzy kierowaliby niedozwolone oświadczenia zdrowotne do konsumentów pośrednio, poprzez lekarzy.
- W związku z powyższą argumentacją Trybunał uznał, że art. 1 ust. 2 rozporządzenia nr 1924/2006 ma zastosowanie do przekazów komercyjnych dotyczących żywności przeznaczonej jako taka dla konsumentów końcowych również w sytuacji, gdy przekazy te są skierowane nie do konsumenta końcowego, ale wyłącznie do specjalistów w dziedzinie ochrony zdrowia.
Z opisanego orzeczenia wynika, iż np. foldery reklamowe kierowane np. do lekarzy powinny zostać zweryfikowane pod kątem zawartych w nich oświadczeń zdrowotnych i żywieniowych. Do oświadczeń tych należy zastosować takie same wymogi, jak do oświadczeń kierowanych do konsumenta.
Powyżej przedstawiony wyrok Trybunału Sprawiedliwości został wydany w dniu 14 lipca 2016 r. w sprawie C‑19/15 w postępowaniu Verband Sozialer Wettbewerb eV przeciwko Innova Vital GmbH.
