W dniu 12 października 2023 r. NSA wypowiedział się w istotnej dla podmiotów działających na rynku żywnościowym sprawie. W wyroku o sygnaturze II GSK 1905/22 NSA stwierdził, że dopuszczalne jest żądanie przez organy inspekcji przedstawienia przez podmioty działające na rynku spożywczym listy dystrybucyjnej produktu wskazującej nazwy i adresy podmiotów i obiektów, do których produkt został dostarczony.
Wyrok zapadł na gruncie sprawy pomiędzy przedsiębiorcą wprowadzającym na rynek suplementy diety, a Państwowym Powiatowym Inspektorem Sanitarnym w Krakowie. Organ Inspekcji podjął wątpliwość, czy wprowadzony do obrotu przez przedsiębiorcę produkt nie spełnia wymagań produktu leczniczego, zakazał więc wprowadzania produktu do obrotu na czas prowadzenia postępowania wyjaśniającego oraz zobowiązał przedsiębiorcę do przedłożenia listy dystrybucji produktu.
Przedsiębiorca odwołał się od decyzji Organu, podtrzymanej następnie przez Organ II instancji, do sądu administracyjnego. Sąd I instancji uchylił decyzję Organów Inspekcji w zakresie dotyczącym nałożenia na przedsiębiorcę obowiązku przekazania list dystrybucyjnych. Argumentując swoją decyzję Sąd wskazał, że nakazy Organu nie mają jakiejkolwiek podstawy prawnej. Sąd odwołał się do przepisu art. 32 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia („u.b.ż.ż.”), który zdaniem Sądu przewiduje jedynie możliwość czasowego wstrzymania wprowadzania środka spożywczego do obrotu lub wycofania z obrotu do czasu zakończenia postępowania przed GIS. Sąd przywołał również treść art. 76 ust. 1 u.b.ż.ż. i uznał, że w ramach przeprowadzanej kontroli dopuszczalne byłoby żądanie przedłożenia listy dystrybucji określonego produktu, jednakże takie żądanie jest ściśle skorelowane z przeprowadzaną kontrolą i nie może zostać nałożone na stronę postępowania po jej zakończeniu. WSA wskazał także na treść art. 18 ust. 1 oraz art. 3 pkt 15 rozporządzenia (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającego procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności i uznał, że zapewnienie możliwości śledzenia żywności odnosi się do czasu trwania kontroli – dopuszczalne byłoby nałożenie na kontrolowany podmiot obowiązku przedłożenia listy dystrybucji określonego produktu, jednak nie jest dopuszczalne nałożenie takiego obowiązku po zakończeniu postępowania toczącego się na gruncie art. 32 ust. 1 u.b.ż.ż.
Wyrok Sądu I instancji zaskarżył Organ Inspekcji, NSA uwzględnił skargę i uchylił wyrok Sądu niższej instancji. W swoim uzasadnieniu NSA w obszerny sposób odniósł się do dopuszczalności żądania przez organ przedłożenia listy dystrybucji.
Zgodnie z poglądem wyrażonym przez NSA, wbrew twierdzeniom Sądu I instancji, w rozpatrywanej sprawie istniały podstawy prawne do nałożenia na przedsiębiorcę obowiązku przekazania organowi sanitarnemu I instancji pisemnej informacji w postaci listy dystrybucyjnej, co wynika m.in. z przepisów art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej („uPIS”), które określają, że do obowiązków Państwowej Inspekcji Sanitarnej należy m.in. kontrola przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne, w szczególności dotyczące warunków produkcji, transportu, przechowywania i sprzedaży żywności oraz warunków żywienia zbiorowego. Organy Inspekcji Sanitarnej w ramach wykonywanej kontroli posiadają m.in. prawo żądania pisemnych lub ustnych informacji oraz wzywania przesłuchiwania osób, a także żądania okazania dokumentów i udostępniania wszelkich danych.
NSA zwrócił także uwagę, że stosownie do treści art. 18 ust. 3 Rozporządzenia nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady podmioty prowadzące przedsiębiorstwo spożywcze i podmioty działające na rynku pasz powinny utworzyć systemy i procedury identyfikacji innych przedsiębiorstw, którym dostarczyli swoje produkty. Informacje te mają być przekazywane na żądanie właściwych władz.
Według NSA z powyższych przepisów wynika wprost, iż organy inspekcji sanitarnej są uprawnione do podejmowania wszelkich właściwych działań mających na celu zapobieganie ryzyku wprowadzenia do obiegu środków spożywczych niespełniających norm zdrowotnych w tym do żądania, w przypadku ustalenia nieprawidłowości, stosowanych informacji i dokumentów. Ponadto, co istotne, organy te mogą na podstawie art. 18 ust. 3 Rozporządzenia nr 178/2002 żądać, informacji dotyczących przedsiębiorstw, którym przedsiębiorstwo spożywcze dostarczyło swoje produkty i to nawet w sytuacji, gdy nie stwierdziły nieprawidłowości bezpośrednio u danego przedsiębiorcy.
NSA uznał ostatecznie, że z taką sytuacją mamy do czynienia w rozpatrywanej sprawie, w której niezbędne jest ustalenie kanałów dystrybucji produktu, a dystrybutor tego towaru winien taką informację udzielić stosownie do art. 18 ust. 3 Rozporządzenia nr 178/2002, a organy sanitarne uprawnione były na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 2 i 3 uPIS oraz art. 18 ust. 3 Rozporządzenia nr 178/2002 do żądania przekazania pisemnej informacji w postaci listy dystrybucyjnej produktu.
Wyrok jest prawomocny.
