W dobie rosnącej konkurencji na rynku suplementów diety działania marketingowe w internecie są nieodłącznym elementem promocji i sprzedaży produktów. Internetowe kampanie reklamowe przybierają różne formy: od wysyłania newsletterów, przez wiadomości SMS, po komunikację za pośrednictwem komunikatorów internetowych. Prowadzenie tego typu działań jednak przestrzegania przepisów, w szczególności ustawy Prawo komunikacji elektronicznej (PKE) i rozporządzenia nr 2016/679 (RODO).
Zgoda na marketing bezpośredni w myśl przepisów PKE i RODO
W świetle PKE przedsiębiorcy zajmujący się marketingiem bezpośrednim muszą spełnić szereg wymogów prawnych, z których najważniejszym jest uzyskanie zgody odbiorcy na przesyłanie mu treści marketingowych. Zasada ta wynika z art. 1 ust. 1 pkt 13 PKE, który reguluje ochronę danych osobowych w ramach świadczenia publicznie dostępnych usług komunikacji elektronicznej oraz ochronę tajemnicy komunikacji. Warto zauważyć, że PKE wskazuje na obowiązek uzyskania zgody nie tylko od osób fizycznych, ale także od osób prawnych.
Działanie bez zgody jest zakazane, a w związku z tym art. 398 ust. 4 PKE kwalifikuje je jako czyn nieuczciwej konkurencji w rozumieniu przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Bezsprzecznie działania marketingowe muszą być prowadzone z poszanowaniem prywatności użytkowników końcowych i ich prawa do decydowania o tym, jakie informacje chcą otrzymywać.
Prawo komunikacji elektronicznej pozostaje w ścisłym związku z innymi regulacjami dotyczącymi przetwarzania danych
osobowych i komunikacji elektronicznej, w szczególności z:
- RODO – które w art. 6 ust. 1 lit. a wprowadza zasady przetwarzania danych osobowych, w tym wymóg uzyskiwania zgody na ich przetwarzanie w celach marketingowych, a art. 7 RODO precyzuje warunki uzyskiwania zgody oraz prawo jej wycofania.
- ustawą o świadczeniu usług drogą elektroniczną – która reguluje zasady świadczenia usług za pośrednictwem środków elektronicznych oraz przesyłania informacji handlowych.
Zgoda na marketing bezpośredni powinna być wyrażona w sposób:
a) dobrowolny – zgoda nie może być wymuszana ani stanowić warunku korzystania z innych usług, które nie są związane z przesyłaniem treści marketingowych. Użytkownik strony musi mieć możliwość korzystania z danej usługi (np. rejestracji na portalu internetowym) niezależnie od wyrażenia zgody na przesyłanie informacji handlowych. UWAGA: Jeżeli przedsiębiorca uzyskał zgodę w sposób naruszający wskazany wymóg, zgoda jest nieważna, a przesyłanie komunikatów marketingowych może być traktowane jako naruszenie prawa (art. 7 RODO), a w przypadku PKE – czyn nieuczciwej konkurencji.
b) konkretny – Zgoda musi być specyficzna i udzielona na określony cel. Nie jest dopuszczalne pozyskiwanie zgody ogólnej, która nie wskazuje jasno celu przetwarzania danych czy rodzaju informacji handlowych. Z tego względu przedsiębiorcy powinni uzyskać osobne zgody dla rożnych form marketingu, np. jedną zgodę na przesyłanie wiadomości e-mail, inną na komunikaty SMS lub rozmowy telefoniczne (art. 7 RODO). W sytuacji, gdy zgoda jest udzielana na marketing dotyczący różnych produktów lub usług, powinna ona być szczegółowo sprecyzowana, tak aby odbiorca mógł zrozumieć, co dokładnie jest przedmiotem zgody. Oznacza to, że użytkownik powinien być informowany nie tylko o formie marketingu (np. newsletter), ale także o rodzaju promowanych produktów czy usług.
c) świadomy – Zgoda musi być pozyskana aktywnie od odbiorcy, np. poprzez świadome zaznaczenie odpowiedniego pola podczas korzystania z usługi elektronicznej (np. zaznaczenia pola „Wyrażam zgodę na otrzymywanie informacji handlowych”). Zgoda nie może być wyrażona w sposób bierny np. poprzez brak reakcji na komunikat lub automatycznie zaznaczone pola wyboru. Zgoda ta nie może być również domniemana ani ukryta w warunkach świadczenia usług czy regulaminach.
d) jednoznaczny – Przedsiębiorca musi w sposób przejrzysty poinformować odbiorcę o tym, jakie treści będą przesyłane, jak często oraz w jakiej formie (e-mail, SMS, telefon). Użytkownik powinien być świadomy, że zgoda na marketing obejmuje możliwość przetwarzania jego danych osobowych w celach marketingowych (art. 13 RODO).
Forma zgody
Forma wyrażenia zgody na marketing bezpośredni może być różnorodna, ale zawsze powinna być przejrzysta i jednoznaczna. Zgoda może być wyrażona w formie elektronicznej lub pisemnej. W każdym przypadku musi być jednak odpowiednio udokumentowana. Zgodnie z art. 7 ust. 1 RODO, przedsiębiorca musi być w stanie wykazać, że zgoda została wyrażona w sposób zgodny z przepisami, co oznacza, że zgoda powinna być archiwizowana i łatwo dostępna w przypadku kontroli.
Przedsiębiorca ma również obowiązek zapewnić odbiorcom możliwość prostego i szybkiego wycofania zgody, np. poprzez kliknięcie odpowiedniego linku w wiadomości e-mail lub wysłanie odpowiedniego kodu w wiadomości SMS.
Spam
Niezamówiona informacja handlowa, czyli tzw. spam, to treści marketingowe przesyłane bez zgody użytkownika. Wysyłanie spamu stanowi wykroczenie na podstawie art. 448 PKE i jest ścigane na żądanie pokrzywdzonego.
Prezes UKE może również nałożyć karę pieniężną na podmiot przesyłający takie informacje bez uzyskania zgody, zgodnie z art. 444 ust. 1 pkt 81 PKE. Przedsiębiorcy muszą więc pamiętać o konieczności wcześniejszego uzyskania zgody odbiorcy na przesyłanie informacji handlowych.
Przesyłanie informacji handlowych a RODO
Przesyłanie informacji handlowych drogą elektroniczną wiąże się z przetwarzaniem danych osobowych odbiorców, takich jak adresy e-mail, numery telefonów czy dane kontaktowe w komunikatorach internetowych. Zgodnie z RODO, takie przetwarzanie danych musi być zgodne z zasadami ochrony danych osobowych.
W tym zakresie przedsiębiorca ma obowiązek przestrzegania następujących zasad:
- przetwarzania danych jedynie w zakresie niezbędnym do realizacji celów marketingowych
- zapewnienia, że odbiorca wyraził wyraźną zgodę na przesyłanie informacji handlowych
- udostępnienia informacji na temat przetwarzania danych w tym celu, rodzaju przetwarzanych danych oraz praw odbiorcy
- zabezpieczenia danych osobowych przed nieuprawnionym dostępem, utratą lub zmianą
Zgoda na otrzymywanie informacji handlowych musi być udzielona w sposób aktywny, co oznacza, że odbiorca musi wykonać określoną czynność, np. zaznaczyć odpowiednie pole wyboru lub potwierdzić zgodę poprzez kliknięcie w link w wiadomości e-mail. Ponadto musi być ona wyrażona w sposób jasny i zrozumiały, aby odbiorca nie miał wątpliwości co do celu i zakresu wyrażonej zgody.
Odbiorcy informacji handlowych mają prawo do wycofania swojej zgody w dowolnym momencie. Może to nastąpić na przykład poprzez kliknięcie odpowiedniego linku w treści wiadomości e-mail, wysłanie wiadomości SMS z kodem dezaktywującym lub dokonanie zmian w ustawieniach konta użytkownika. Wycofanie zgody powinno być tak samo łatwe, jak jej udzielenie.
Przetwarzanie danych po wycofaniu zgody jest dozwolone jedynie wtedy, gdy istnieje inna podstawa prawna uzasadniająca dalsze przetwarzanie, jak np. realizacja obowiązków prawnych (art. 6 ust. 1 RODO).
Obowiązki informacyjne wobec odbiorców
Zgodnie z przepisami RODO, każda wiadomość zawierająca informacje handlowe musi spełniać następujące wymagania:
- Dane identyfikujące przedsiębiorcę – każda wiadomość musi zawierać dane identyfikujące nadawcę, takie jak nazwa firmy, adres i dane kontaktowe. Przepisy wymagają, aby odbiorca mógł łatwo zidentyfikować nadawcę wiadomości (art. 13 ust. 1 lit. a RODO).
- Jasna informacja marketingowa – wiadomość musi zawierać wyraźną informację, że jej treść ma charakter marketingowy. Jest to element zasady przejrzystości określonej w art. 12 ust. 1 RODO.
- Instrukcje wycofania zgody – wiadomość musi zawierać instrukcje, jak odbiorca może wycofać zgodę na otrzymywanie informacji handlowych, np. poprzez kliknięcie linku w wiadomości e-mail lub inne narzędzie umożliwiające łatwe wycofanie zgody (art. 7 ust. 3 RODO).
Zachowanie takiej przejrzystości ma na celu zapewnienie odbiorcom pełnej kontroli nad otrzymywanymi treściami, a także umożliwienie im skorzystania z przysługujących praw, w tym prawa do wycofania zgody. Warto wskazać, że zgodnie z art. 21 RODO, odbiorca ma prawo w każdej chwili sprzeciwić się przetwarzaniu jego danych osobowych w celach marketingowych.
