W obrocie spożywczym często spotykamy dwa typy produktów, które na pierwszy rzut oka mogą wydawać się podobne – suplementy diety i żywność wzbogaconą. Oba w zasadzie mają wspólny mianownik: uzupełniają dietę w witaminy, składniki mineralne lub inne substancje o działaniu odżywczym czy fizjologicznym. Jednak zgodnie z przepisami prawa są to odrębne kategorie środków spożywczych, które w wielu kwestiach różnią się od siebie. Zatem jak dokonać prawidłowej klasyfikacji produktu? Oto kilka wskazówek.
Definicja żywności wzbogaconej
Żywność wzbogacona to środek spożywczy, do którego celowo dodano witaminy, składniki mineralne lub inne substancje o działaniu odżywczym lub fizjologicznym. Ma na celu m.in. wyróżnienie konkretnego produktu spośród innych należących do danej grupy asortymentowej, a także zwiększenie zawartości składników odżywczych w produktach, które zawierają znikome ich ilości lub nie zawierają ich wcale, lub tracą składniki w czasie przechowywania.
Dodatek ten może mieć charakter:
- obligatoryjny – wymagany przepisami (np. jod w soli, witaminy A i D w margarynie),
- dobrowolny – decyzja producenta w celu poprawy wartości odżywczej lub wyróżnienia produktu.
Do żywności można dodawać tylko witaminy lub składniki mineralne określone w wykazie zawartym w załączniku I, w formach wymienionych w załączniku II, do rozporządzenia (WE) nr 1925/2006 i z zastrzeżeniem przepisów określonych w tym rozporządzeniu.
Witamin i składników mineralnych nie można dodawać do nieprzetworzonej żywności (obejmującej w szczególności owoce, warzywa, mięso, drób i ryby) oraz napojów zawierających ponad 1,2% objętości alkoholu (z wyjątkiem określonych na zasadzie odstępstwa produktów).
Przykłady żywności wzbogaconej
- Płatki śniadaniowe z dodatkiem witamin z grupy B i żelaza,
- Soki owocowe wzbogacone w witaminę C i wapń,
- Mleko i jogurty z dodatkiem witaminy D,
- Pieczywo z kwasem foliowym lub błonnikiem.
Żywność wzbogacona a suplement diety
Podstawową cechą odróżniającą żywność wzbogaconą od suplementu diety jest forma spożycia:
- żywność wzbogacona jest pełnowartościowym produktem spożywczym (np. pieczywo, jogurt, sok),
- suplement diety jest skoncentrowanym źródłem witamin lub składników mineralnych lub innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub inny fizjologiczny w formie umożliwiającej dawkowanie (np. w postaci kapsułek, tabletek, saszetek lub kropli)
Wymogi dotyczące znakowania
Etykieta żywności wzbogaconej musi jasno informować o dodanych składnikach – najlepiej w nazwie produktu, np.:
- „Sok jabłkowy wzbogacony witaminą C”,
- „Jogurt naturalny z dodatkiem wapnia i witaminy D”.
Ponadto, należy pamiętać, że w oznakowaniu środków spożywczych wzbogaconych w witaminy i/lub składniki mineralne obowiązkowe jest zamieszczenie informacji o wartości odżywczej obejmującej następujące elementy:
- wartość energetyczną,
- ilość tłuszczu,
- kwasów tłuszczowych nasyconych,
- węglowodanów,
- cukrów,
- białka,
- soli,
- a także całkowitą ilość witamin i/lub składników mineralnych obecnych w produkcie po ich dodaniu.
Rozważając możliwość zaklasyfikowania produktu do danej kategorii produktów, należałoby przyjrzeć się również liście składników, a konkretnie zastosowanym dodatkom do żywności.
Do produkcji suplementów diety mogą być użyte wyłącznie te dodatki które spełniają wymagania określone w rozporządzeniu nr 1333/2008 dla grupy 17. obejmującej suplementy diety. Natomiast w przypadku żywności wzbogaconej stosuje się dodatki dopuszczone do danej kategorii środków spożywczych zgodnie z wykazem zawartym w załączniku II do rozporządzenia nr 1333/2008. Oznacza to, że dobór dozwolonych substancji dodatkowych zależy od tego, do jakiej grupy żywności produkt został zaklasyfikowany – np. napoje, produkty zbożowe, tłuszcze roślinne czy wyroby cukiernicze.
Wymagania dotyczące wprowadzania do obrotu
Obecnie żywność wzbogacona podlega obowiązkowipowiadomienia Głównego Inspektora Sanitarnego (GIS) przed wprowadzeniem do obrotu na terenie Polski.
Powiadomienia Głównego Inspektoratu Sanitarnego dokonuje się poprzez wypełnienie elektronicznego formularza powiadomienia znajdującego się na podstronie urzędowego serwisu GIS-u (Elektroniczny System Powiadomień, link: https://e.sanepid.gov.pl/e-services/BZ_POZWPWO).
Wkrótce jednak obowiązujące zasady mogą ulec zmianie. Projekt ustawy o zmianie ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (UD247) przewiduje bowiem wyłączenie z obowiązku powiadomienia GIS żywności wzbogacanej obligatoryjnie.
