Po otwarciu opakowania żywności mogą wystąpić różne zmiany, które mają wpływ na jej bezpieczeństwo mikrobiologiczne i jakość. Wprowadzenie nowych patogenów do żywności lub zmiany wewnętrznych (np. pH, aw), zewnętrznych (np. temperatura, atmosfera gazowa) czy ukrytych czynników (np. interakcje z konkurującą mikroflorą tła) mogą prowadzić do ryzyka kontaminacji i pogorszenia jakości produktu.
Zgodnie z art. 35 ust. 2 rozporządzenia nr 1169/2011: Aby umożliwić odpowiednie przechowywanie lub użycie żywności po otwarciu opakowania, w stosownych przypadkach podaje się warunki przechowywania i/lub czas na spożycie żywności po otwarciu opakowania.
Z treści uzasadnienia wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego wydanego w dniu 3 listopada 2022 r. (sygn. akt: II GSK 906/19) wynika, że ocena, w jakich przypadkach konieczne jest wskazanie warunków przechowywania lub daty przydatności do spożycia po otwarciu produktu, pozostaje w gestii producenta oraz właściwych organów kontrolnych. W szczególności, obowiązek taki wystąpi w przypadku wyrobów, w których po otwarciu produktu następują zmiany mikrobiologiczne orazinne zmiany mające wpływ na jakość produktów. Dodatkowo, oceniając konieczność podania daty przydatności do spożycia po otwarciu opakowania należy uwzględnić ilość porcji znajdujących się w tym opakowaniu.
Przykładowo, gdy otwarcie opakowania wpływa na zmianę czasu na spożycie suplementu diety w proszku, np. z uwagi na pojawiające się z zmiany w jakości produktu (nieakceptowalne zbrylanie, zmiana barwy proszku), wówczas uzasadnione jest podanie na etykiecie konkretnego czasu na spożycie żywności po otwarciu opakowania.
Należy pamiętać też, że po otwarciu opakowania zawsze możliwe jest zanieczyszczenie środka spożywczego mikroorganizmami chorobotwórczymi.
Termin spożycia po otwarciu opakowania w odniesieniu do początkowego terminu przydatności do spożycia lub daty minimalnej trwałości zależy od tego, czy otwarcie opakowania zmienia:
- rodzaj mikroorganizmów chorobotwórczych w żywności (np. zanieczyszczenie komórkami wegetatywnymi nieobecnymi w nieotwartym opakowaniu żywności, które generalnie mają szerszy zakres możliwości wzrostu w porównaniu do wzrostu i/lub produkcji toksyn z zarodników), lub
- czynniki wpływające na wzrost mikroorganizmów chorobotwórczych w porównaniu ze środkiem nieotwartym.
W celu ustalenia czasu na spożycie żywności po otwarciu opakowania najczęściej przeprowadza się odpowiednie badania przechowalnicze.
Badania przechowalnicze pozwalają bowiem nie tylko na umieszczenie w oznakowaniu środka spożywczego daty minimalnej trwałości, ale również ustalenie tzw. PAO (Period After Opening), czyli dopuszczalnego czasu przechowywania po otwarciu oryginalnego opakowania przez konsumenta (w podanych w oznakowaniu warunkach).
Z punktu widzenia przedsiębiorcy, pomocne w zakresie ustalania warunków przechowywania i/lub terminu spożycia po otwarciu opakowania żywności mogą okazać się wytyczne opublikowane przez Panel EFSA ds. zagrożeń biologicznych (BIOHAZ) [Wytyczne dotyczące oznaczania daty i powiązanych informacji na temat żywności: część 2 (informacje na temat żywności), 2021].
